کانی شناسی و پترولوژی توده های گرانیتوئیدی کوه ریگی و عبداللّهی، باختر ده سلم، خاور بلوک لوت

توده های گرانیتوئیدی ریگی و عبداللّهی در منتهی الیه بخش جنوبی استان خراسان جنوبی در فاصله 90 کیلومتری باختر شهرستان نهبندان و به ترتیب در فواصل 5 و 45 کیلومتری باختر و شمال باختری روستای ده سلم قرار دارند. از لحاظ زون بندی ساختاری ایران در حاشیه خاوری پهنه لوت (ایران مرکزی) قرار دارند. این توده های گرانیتوئیدی به سن ائوسن درون مجموعه های آهکی و فلیشی کرتاسه نفوذ کرده اند و باعث ایجاد هاله ای از دگرگونی مجاورتی درآنها شده اند. بررسی های صحرایی و مطالعات میکروسکوپی بر روی این توده ها مشخص نمود که طیف ترکیبی سنگ های آنها گرانودیوریت، مونزونیت، دیوریت، کوارتز مونزونیت و کوارتزدیوریت است که گرانودیوریت ها پیکره اصلی توده ها را تشکیل می دهند. سنگ های در بر گیرنده توده ها شامل سنگ های خروجی آندزیت، داسیت و توف آندزیتی و سنگ های دگرگونی اسکارن و هورنفلس می باشند. پیکره های مذکور از نظر کانی شناسی عمدتاً از کانی های پلاژیوکلاز، ارتوز، بیوتیت، هورنبلند و کوارتز تشکیل شده اند و بافت غالب گرانولار دارند. مطالعات زمین شیمیایی عناصر اصلی و فرعی این توده ها نشان می دهد که با افزایش محتوی sio2 سنگ ها، میزان اکسیدهای عناصر اصلی al2o3، fe2o3، mgo، cao، و عناصر سازگار چون v,ni و sr کاهش و عناصر ناسازگار چون rb, ce و اکسیدهای k2o وna2o افزایش می یابند؛ که این روندها با روند تفریق عادی ماگما همخوانی کامل دارند. نمودارهای عنکبوتی، عناصر فرعی و نادر خاکی بهنجار شده نسبت به کندریت و گوشته آغازین نشان می دهند که آنها در عناصر نادر خاکی سبک (lree) غنی شدگی و در عناصر نادر خاکی سنگین(hree) تهی شدگی دارند و دارای الگوی منظم با شیب نسبتاً یکسان، روند موازی و مشابه اند که احتمالاً حاکی از منشأ مشترک نمونه های سنگی مورد مطالعه می باشد. نمودارهای تمایز محیط های تکتونیکی نشان می دهد که این توده ها از لحاظ سری ماگمایی وابسته به سری های کالک آلکالن وابسته به حاشیه فعال قاره و از لحاظ شاخص اشباع از آلومین، متاآلومین تا پرآلومین می باشند و عمدتاً دارای ویژگی هایی از هر دو تیپ گرانیت های نوع s و i هستند. مطالعات پتروژنتیکی توده های مذکور نشان می دهد که این نفوذی ها در هنگام برخورد و یا کمی پس از برخورد پهنه لوت و هلمند حاصل شده اند و ماگمای سازنده آنها متأثر از آلایش پوسته ای با رسوبات فلیشی (گری وک) حدفاصل بلوک های اخیر شده است.